Ból pleców.

Silny ból pleców jest zmorą w dzisiejszych czasach. Może on dopaść każdego niezależnie od wieku.

Odczuwane dolegliwości są zwykle umiejscowione wzdłuż konkretnego odcinka kręgosłupa. Z tego względu dzieli się go na ból części szyjnej (karku), ból części piersiowej, ból części lędźwiowej (tzw. lumbago) oraz ból kości krzyżowej ("ból krzyża"). Z powodu największej ruchomości i uwarunkowań budowy anatomicznej część szyjna i lędźwiowa najłatwiej ulegają uszkodzeniu.

Do struktur wrażliwych na ból zaliczamy: okostną kręgów, oponę twardą, powierzchnie wyrostków stawowych górnych i dolnych, pierścień włóknisty krążka międzykręgowego, sploty żylne kręgowe oraz więzadła podłużne kręgosłupa. Proces chorobowy w ich obrębie może wpłynąć na odczuwane dolegliwości nawet jeśli nie występuje bezpośredni ucisk na nerwy rdzeniowe.

Sam ból pleców może mieć dość różnorodny charakter: inaczej opisywany jest ból pleców spowodowany lokalnym podrażnieniem nerwów obwodowych lub stanem zapalnym, inaczej ten rzutowany z narządów wewnętrznych. Ból pleców pochodzenia rdzeniowego układa się wzdłuż zajętych chorobowo fragmentów zaopatrujących czuciowo skórę. Uszkodzenie korzeni nerwów rdzeniowych w przebiegu dyskopatii jest odczuwalne na całej długości nerwu. Wzrost ciśnienia w jamie brzusznej (poprzez kaszel, kichanie, napięcie mięśni brzucha) może prowokować kolejne napady. Bolesne bywają przykurcze mięśni posturalnych grzbietu. Nie do końca wiadomo co jest ich bezpośrednią przyczyną, jednak towarzyszą wielu innym przypadłościom. Zniekształcając sylwetkę, prowadzą do nadmiernego napinania mięśni i ścięgien po stronie przeciwnej oraz powodują tępy ból.

Niektóre przyczyny dolegliwości bólowych:

Urazy

Nadwerężenie mięśni, naderwanie więzadeł, kurcz mięśniowy: mało precyzyjne określenia opisujące drobne urazy w obrębie mięśni i stawów grzbietu. Spowodowane nadmiernym obciążeniem, upadkiem lub nagłą zmianą pędu (np. podczas jazdy samochodem) nie niosą żadnych groźnych następstw.

Złamania kręgów: w odcinku lędźwiowym prowadzą do wklinowania lub zmiażdżenia (złamanie kompresyjne) przedniej części trzonu. Przy ciężkich obrażeniach, zadanych z dużą siłą (upadek, kolizja samochodowa, rana postrzałowa), fragmenty kostne mogą w formie odłamków ulec znacznemu przemieszczeniu. Często stwierdza się upośledzenie funkcji nerwowych rdzenia. Kluczowe jest unieruchomienie ofiary wypadku jeszcze przed oszacowaniem rozmiarów szkód (por. złamanie kręgów szyjnych).


Zwyrodnieniowe

Spondyloza: zmiany w kręgosłupie w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów. Zwykle następują w późnym okresie życia i obejmują odcinek szyjny oraz lędźwiowy. Bólowi pleców lub szyi towarzyszy uczucie sztywności. Tworzą się osteofity (narośla kostne), osłabieniu ulegają krążki międzykręgowe. Deficyty neurologiczne stwierdza się dopiero przy zmianach lokalnie zaawansowanych.

Hipertrofia powierzchni stawowych wyrostków stawowych (ang. facet joint hypertrophy): objawy wynikają z ucisku na elementy kostne. Przy badaniu klinicznym nie do odróżnienia od dyskopatii. Diagnostyka różnicowa oparta na badaniach obrazowych.


Neurogenne

Położenie rdzenia kręgowego względem kręgosłupa

Dyskopatia lędźwiowa: stan przewlekły, cechujący się nawracającymi bólami pleców i kończyn dolnych. Jeden z elementów składających się na obraz choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. W tym wypadku osłabienie pierścienia włóknistego, otaczającego sprężystą masę zwaną jądrem miażdżystym ułatwia jego uwypuklenie się do kanału rdzenia. Zwykle jako przyczynę bólu podaje się miejscowy odczyn zapalny oraz ucisk wywierany na korzenie nerwów rdzeniowych (przykład: rwa kulszowa). Znamienne dla choroby są zaburzenia czucia w obrębie danego dermatomu. Do potwierdzenia zmian zleca się badania obrazowe: MRI, tomografię komputerową z mielogramem. Powiązanie wyniku z obrazem choroby przedstawia duże trudności, gdyż podobne, bezobjawowe zmiany zachodzą z wiekiem u większości ludzi.

Dyskopatia kręgów szyjnych: wysunięcie się krążka międzykręgowego jest częstą przyczyną bólu odczuwanego w obrębie szyi, ramion i kończyn górnych. Towarzyszy temu sztywność i ograniczenie możliwości wykonywania ruchów. Masa wywiera nacisk na korzenie nerwów rdzeniowych.
Zespół ogona końskiego (ang. cauda equina syndrome, CES): uszkodzenie korzeni nerwów rdzeniowych niższych segmentów, które biegną swobodnie kanałem rdzeniowym do odpowiedniego otworu międzykręgowego. Objawia się nisko umiejscowionym bólem, osłabieniem kończyn dolnych, zanikiem odruchów oraz zaburzeniami funkcji pęcherza. CES występuje po pęknięciu krążka międzystawowego, złamaniu kręgu w tym obszarze, ucisku spowodowanym guzem lub innym rodzajem masy, itp.

Zwężenie (stenoza) kanału kręgowego: manifestuje się bólem kończyn i pleców przy utrzymywaniu pozycji stojącej oraz podczas ruchu (tzw. chromanie neurogenne). Samo zmniejszenie światła zwykle nie daje objawów; pogorszenie związane jest np. z podrażnieniem korzeni nerwowych. Przyczyny wrodzone to achondroplazja i stany idiopatyczne, do nabytych należą m.in.: choroby zwyrodnieniowe (spondyloza, spondylolisteza, skolioza), urazy, powikłania pooperacyjne, osteoporoza, akromegalia itp.

Półpasiec (łac. herpes zoster): daje objawy bólowe jeszcze przed pojawieniem się pęcherzyków. To choroba zakaźna, wywoływana wtórną infekcją wirusem Varicella zoster (pierwotne zakażenie przebiega pod postacią ospy wietrznej).


Urazy odcinka szyjnego (złamania, podwichnięcia): zagrażają uciskiem rdzenia kręgowego, który na tej wysokości może skutkować paraliżem lub śmiercią. Wypadki samochodowe, przestępstwa z użyciem przemocy, upadki z wysokości to najpowszechniejsze przyczyny. Konieczne jest unieruchomienie uszkodzonego odcinka do czasu transportu do specjalistycznego ośrodka i wdrożenia leczenia.

Uraz typu odgięciowego ("typu smagnięcia batem", ang. whiplash injury): uszkodzenia w obrębie mięśni szyi i karku (nadwerężenie, naderwanie) spowodowane gwałtownym, bezwładnym ruchem głowy – najczęściej w wyniku kolizji samochodowej. Rozpoznanie stawia się po wykluczeniu poważniejszych stanów (złamanie, defekty neurologiczne) stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia.

Rozwarstwienie ściany tętnic (szyjnych lub kręgowych): pęknięcie błony wewnętrznej naczynia prowadzi do powstania krwiaka wewnątrz ściany albo martwicy tkanek w jego obrębie. Zaburzenia w krążeniu krwi w obrębie OUN są przyczyną neurologicznych objawów ogniskowych (niedowład połowiczy, dysfazja, utrata wzroku), ból szyi i głowy, zespołu Hornera oraz szumów w uszach (łac. tinnitus).

Metody uśmierzenia bólu pleców:

Najbardziej popularna jest terapia farmakologiczna, jednakże niesie za sobą również ryzyko występowania skutków ubocznych.

Terapie niekonwencjonalne:

Metoda	Uwagi odnośnie skuteczności	Rodzaj bólu
Terapia manualna (chiropraktyka)	Wykonywana przez profesjonalistów skuteczniejsza od placebo. Korzyści porównywalne do metod konwencjonalnych leczenia bólu.	ostry i przewlekły
Stymulacja elektryczna	Dowody skuteczności niezadowalające	ostry i przewlekły
Ciepłe okłady	Skuteczny sposób łagodzenia bólu	ostry
Ćwiczenia kręgosłupa	Mogą pomóc w szybszym powrocie do pracy, ale nie chronią przed kolejnymi kontuzjami	przewlekły
Akupunktura	Przynosi krótkotrwałą ulgę przy nasileniu dolegliwości	przewlekły
Masaż	Przynosi  ulgę przy nasileniu dolegliwości; akupresura	przewlekły

Ból pleców ma wiele przyczyn. Jednak niezdiagnozowany i zostawiony samemu sobie, nawet jeśli ustąpi, będzie odzywał się ze zwiększoną siłą. Pamiętaj o regularnych ćwiczeniach i raz na jakiś czas wybierz się profilaktycznie na masaż, a ból pleców nie będzie Twoim problemem.